Review: Een hart van prikkeldraad

Een hart van prikkeldraad by Lisette Lewin
My rating: 5 of 5 stars

I don't know many books about female collaboration during the Second World War. And I haven't read any that are as practical, almost cynical as 'Een hart van prikkeldraad' by Lisette Lewin. It is a truly amazing but fictional story about a young girl, 16 years old, who decides in a split second to date a much older German officer. Alhough fictional, I think it is probably true for many girls who fell in love with German soldiers.

View all my reviews

Een hart van prikkeldraad - Lisette Lewin

Verhaal
In 1941 ontmoet Greetje van der Plas, opgegroeid als outsider in het streng christelijke vissersdorp Katwijk, een Duitse officier. In een fractie van een seconde neemt ze een fatale beslissing die haar leven voor altijd zal veranderen. Hij introduceert haar in een exclusief gezelschap van Duitsers en hun vriendinnen, dat in een villa in de duinen losbandige feesten viert. Na de bevrijding vlucht ze naar Amsterdam en neemt een valse identiteit aan. Ze breekt harten, ontwricht huwelijken. Wraak is haar levensmotto. Wie haar  afwijst, kan dat lelijk opbreken. In 1953, dertig jaar oud, blikt ze terug. Zonder wroeging, nuchter, overpeinst ze wat ze in de levens van anderen heeft aangericht.

Mijn Oordeel
Ik ken niet veel boeken die de Duitse bezetting beschrijven vanuit het gezichtspunt van een collaborerende vrouw. En al zeker niet waarin het verhaal op zo'n nuchtere, praktische en daardoor bijna cynische wijze wordt beschreven. Ik vind het met recht een prachtig verhaal, de moeite van het lezen waard.

Gruwelijke Quote
"Een Canadees tilde me op een rijdende tank vol meisjes. Ik merkte dat ik uit de koers raakte en sprong eraf. Ik was in de Amstellaan, die nu Stalinlaan heet.
Bij een portiek was een oploop. Joelend, scheldend volk. Gieren van het lachen. Vals gezang:"Oranje Boven!" Ik drong me naar voren, om te kijken wat er was.
In het portiek stond een meisje. Kaal als een ei. Jong. Ik schatte haar niet ouder dan zestien. Grauwwit, grof van huid. Een paar grinnikende melkmuilen van dezelfde leeftijd hielden haar stevig vast. Nodig was dat niet; ze stond erbij als een zoutzak. Iemand was bezig haar kop ten overvloede nogmaals te bewerken met een scheerkwast en een scheermesje. Een ander hield een emmertje klaar, waarin een dikke kwast rechtop stond in een teerbrij, van dat fietsenmakerspek, hardnekkig spul dat je van je leven niet van je jas of rok krijgt als je er per ongeluk mee langs je kettingkast strijkt. Ik vroeg me af of op dat hoofd ooit nog haar groeien zou, of in de tijd van één mensenleven, een ziel van zo'n vernedering genezen kon. Op de grijze stenen vloer lag een bergje haarplukken als in een kapperszaak. Rossig. Iemand wreef de kop met een handdoek. Onder hernieuwd gejoel teerde de kwast op de blauwige huid een hakenkruis.
Het meisje huilde vol overgave, met dikke, vertrokken lippen. Snottebellen liepen haar uit de neusgaten.
De atmosfeer onder het publiek was onmiskenbaar geil. Middeleeuwers leken het, die grijzend heksen verbrandden, of godsdienstwaanzinnig volk dat een overspelige vrouw doodstenigde. Vrouwenhaat was eeuwenoud en, om het even voor welk geslacht, erotisch opwindend.
Aan de haren, ruggelings over de straatstenen, werden vrouwen uit huizen gesleurd, die met een Duitser hadden samengewoond, al hadden ze niets anders misdreven dan dat. Men zette hen ergens op een bordes, op een kar of op een stellage.. Met nagelschaartjes, tuinscharen zijn ze kaalgeknipt. Bloed stroomde uit hun gezicht. Een menigte lachende kerels en wijven stond te kijken, te schelden, te gieren van het lachen. Een stuk of tien, twintig, geil kijkende jonge mannen hielden zo'n meid vast, graaiden in haar kleren. Sommige meiden waren zo van bed gesleurd en hadden niets anders aan dan een pyjama of een hemd. Daar stond zo'n schepsel te kijk, met een kale, zwart geteerde, met veren overdekte kop, het gezicht vol zwarte vegen. Het volk zong 'Oranje boven' of het 'Wilhelmus'. Iemand hield de arm van zo'n meid omhoog om de maat te slaan. Met de andere hand moest ze een portret van Hitler vasthouden, dat haar op de schouder was gezet. Vervolgens werden ze, toegetakeld als ze waren, door de straten gejaagd.
Naderhand zag je die meisjes schichtig lopen, dicht langs de gevels, met hoofddoekjes om. "

Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel: Een hart van prikkeldraad
1992; 426 pagina's
ISBN 9038845529

Stalingrad - Theodor Plievier

Verhaal
'Stalingrad' is het verhaal van het Duitse zesde leger dat ten ondergaat in Stalingrad. Een leger van eens 330.000 soldaten, dat niet mocht opgeven en daardoor volledig verloren gaat. Verschillende personen worden gevolgd van het moment dat operatie Uranus begint, tot de uiteindelijke capitulatie en het afvoeren van de duizenden krijgsgevangenen naar hun kampen in het achterland.

Mijn Oordeel
'Stalingrad' van Theodor Plievier mag absoluut tot een van de meest indrukwekkende oorlogsromans mogen gerekend. Als Duitser in ballingschap in Moskou kreeg Plievier toegang tot krijgsgevangenen die hem hun belevenissen meedeelden. De beschrijving van oorlogstonelen is bloedstollend, en gaat maar door, van het begin bij Kalatsch tot het einde in Stalingrad zelf.

Gruwelijke Quote
"Kapitein Steiger en zijn voet - of was het de door de warmte van de motor ontdooide laars met de daar omheen gewikkelde lappen - vormden de aanleiding tot wat kwam. Kapitein Steiger, gekweld door pijnen die tot in zijn knie en nog hoger opstegen, had aan de naast hem zittende Wedderkop gevraagd zijn been te mogen uitstrekken. Aangezien het in de nauwe cabine niet anders ging, had Wedderkop de voet van Steiger op zijn schoot moeten nemen. Toen Steiger hem na een poosje vroeg de lappen en de laars te verwijderen, om de voet in een shawl die hij hem aanreikte, te wikkelen, begon hij de lappen er af te halen en de veters los te peuteren. De weg liep juist naar beneden en op de bodem van de terreinplooi strekte hij zich een eind vlak uit, eer hij weer begon te stijgen. De terreinplooi met de scherp afgetekende wanden had in de witte roerloosheid bijna hetzelfde voorkomen als in de ijstijd, toen hij door het wegstromende gletscherwater in de steppe was gevormd en tot het Wolga-dal doorgetrokken. De wagen bevond zich op het weer omhoogvoerende deel van de weg. Wedderkop had de lappen afgewikkeld en de veter losgemaakt. Steiger beet zijn tanden op elkaar; de bijtende pijn zat niet in de voet, maar hoger, voelde hij. "Trekt u alstublieft de schoen met één ruk uit!" zei hij. Wedderkop had meer bewegingsvrijheid nodig, de chauffeur zette eerst zijn licht op vol om zich ervan te overtuigen, dat er in de verlaten omgeving geen enkele besneeuwde menselijke gestalte was te zien, zette toen de wagen stil. Maar de gestalten waren er toch.
De weg naar de vlakte terug leidde door een kloof, die naar het westen liep, dwars op de richting waarin zij reden, en in de zijplooi, die van deze kant niet te zien was, zaten twee vastgelopen vrachtauto's. De vracht aan gewonden was net als bij de vorige wagens verstijfd. Maar hier in de bocht bij het stijgende stuk van de straatweg, waar de voorbijrijdende voertuigen wel langzaam moesten rijden, hadden allen zich verzameld die zich zover hadden kunnen voortslepen. Zij hielden zich achter de sneeuwwallen verborgen, zij waren vertwijfeld als stervenden, die niet willen sterven, en zij waren listig - de ondervindingen van deze nacht hadden hen daartoe gebrach - als de jagende oermensen van de ijstijd. Alles gebeurde tegelijk.
Wedderkop trok aan de schoen, en met de schoen - leer, lappen, huid en vlees waren één massa - trok hij de murw gevroren voet af, zodat hij in zijn schoot het prachtig afgeschilde voetskelet van Steiger had liggen. Het zou normaal zijn geweest, als Steiger in een huilbui was uitgebarsten, maar het was Wedderkop die schreeuwde en terugdeinste. Terwijl hij zich afwendde - maar waar kon hij zich heenwenden, hij kon zijn blikken alleen maar door de voorruit werpen - zag hij in het felle licht van de schijnwerper een gedaante voor zich, die de weg afkwam, van zijn als glas afknappende voeten viel en voorover op zijn gezicht sloeg. En niet alleen die ene, maar een hele troep kwam nader - ze verrezen uit de kloof, met verbonden hoofden, gespalkte armen, in gipskorsetten, met dekens, vodden, stukken zeildoek om zich heen, ze hinkten, wankelden, vielen, beenderen versplinterden, gevallen richtten zich weer op en allen, ook zij die op de grond lagen, kwamen snel nader.

Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel:
1945; 339 pagina's
ISBN346203054X

Review: Moskou

Moskou by Theodor. Plievier
My rating: 4 of 5 stars

This war novel is an impressive account of the Eastern Front. Plievier describes the Barbarossa campaign till the defeat for the gates of Moskow. He uses the perspective of the German army via various persons, e.g. Bomelbürg, the commander of a tank regiment, but also Gotke, a leutenant in the same regiment. And he describes the Russian perspective as well, again by describing the lives of certain Russion military men or their family.

This war novel is part of a trilogy that made Plievier famous in the years after the war. Being a German in exile in Moskow, Plievier got to interview many German prisoners of war, and access to Red Army sources. This novel, as well as the other two "Stalingrad" and "Berlin" are graphic accounts of this very gruesome episode in our history.


View all my reviews

Moskou - Theodor Plievier

Verhaal
In 'Moskou' wordt het verhaal van de Duitse aanval op de Sovjet Unie beschreven, tot en met de opmars en terugtocht naar Moskou, door een tankregiment geleid door de blinde generaal Von Bomelbürg, maar ook vanuit het gezichtspunt van het verslagen Russische rode leger.

Mijn Oordeel
Deze oorlogsroman van Theodor Plievier beschrijft op indrukwekkende wijze het verloop van de oorlog aan het Oostfront, na de inval in Juni 1941. De chaos aan het instortende frontverloop aan Russische zijde, maar ook de moeilijkheden waar het Duitse leger mee te maken kreeg, worden nauwkeurig beschreven. Plievier slaagt er goed in om de gebeurtenissen rond de levens van een aantal militairen te vlechten, en is zodanig precies in zijn beschrijving van het oorlogsterrein, dat ik de neiging kreeg om af en toe Google maps erbij te pakken. Zeer knap zoals hij zowel de Russische als de Duitse kant beschrijft, alsof hij er zelf bij geweest is.

Gruwelijke Quote
"De volgende dag bracht een sneeuwstorm. Het dal van de Protwa werd geheel gevuld, er was geen rivierdal meer in te herkennen. De van zijn troep afgedwaalde Bomelbürg, vergezeld door enige trosrijders, zonder kompas en zonder kaart, wilde zich van de Protwa en van de Loesja, die in de Protwa uitmondde, naar Malojaroslawetz laten brengen, om daar weer bij zijn divisie te komen. Maar er was niets dan de zwavelkleurige razende hemel en geen enkele aanduiding in het wijde land; er was alleen waaiende sneeuw, waarin men tot zijn buik en soms zelfs tot over zijn hoofd wegzonk. De mannen sukkelden achter elkaar, voorop liep Bomelbürg, met schuingehouden hoofd. Als men de juiste richting had kunnen volgen, zou het naar Malojaroslawetz niet zo ver zijn geweest. Maar er kwam geen einde aan het waden door de sneeuw. De mannen sliepen onder het lopen en merkten het pas, als hun hoofd naar voren viel. Eindelijk ontdekten ze een dorp. De daken, de vervaagde contouren der daken, dreven op de sneeuwstorm. De moede harten klopten sneller bij de spookachtige aanblik. Er steeg geen rook uit de schoorstenen. Dat betekende dat de hutten door Duitsers noch Russen bezet waren. 
"Een dorp, generaal... een dorp, vlak vóór ons!"
"Er op af dan, het kan Anizimowka zijn, misschien al Skryporowa!" zei de dove en bijna blinde Bomelbürg. Hij merkte niet wat er om hem heen gebeurde. Ook de anderen merkten het nauwelijks. Bij de verlaten hutten had de sneeuw zich tot de onderste rand van de houten daken opgehoopt. Uit de sneeuw sprongen schaduwen op. Er viel geen schot, knuppels suisden boven de hoofden der mannen. Ze werden doodgeslagen, geworgd, in de sneeuw gesmoord. 
Bomelbürg stapte verder, zonder naar rechts of links te kijken. Hij had altijd geloofd dat hij kogelvrij was - en nu was het ook inderdaad geen kogel, die hem de dood bracht. Hij werd door partisanen gegrepen, naar de ingang van het dorp gesleept, daar neergezet en met water overgoten. Tot een ijszuil verstard bleef hij bij de ingang van het dorp staan - een wegwijzer voor vluchtende Duitse soldaten en voor de opdringende Russische troepen. 
Het dorp heette echter niet Skryporowa, noch Anizimowka; het was het uit acht hutten bestaande gehucht Fotejewa, waar de soldaten van kapitein Holzwimmer de petroleum uit de lampen der bewoners hadden weggenomen.

Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel: Moskau
1952, 361 pagina's
ISBN 3828902766

Review: Kind, versprich mir, dass du dich erschießt. Der Untergang der kleinen Leute 1945

Kind, versprich mir, dass du dich erschießt. Der Untergang der kleinen Leute 1945 by Florian Huber
My rating: 4 of 5 stars

In April and May 1945 a wave of suicides hit Germany, preceding and following the invasion into Germany by American, Britisch and Russian troops. In some small towns, hundreds of people took their own lives and the lives of those they loved, in many cases their small children. This book gives a graphic description of these days and weeks, and the suicides and murders that took place. Huber succeeds in painting a portrait of the ordinary Germans that saw their world collapse, their identity vanish and therefore their reason for living dissappearing. An impressive book!

View all my reviews

Kind, beloof me dat je de kogel kiest - Florian Huber

Verhaal
Het binnentrekken van het Rode Leger leidt tot een hausse aan zelfmoorden in het gehele land. In het stadje Demmin begeven zich honderden mensen naar rivieren en bossen om zich daar van het leven te beroven. Hele families werden weggevaagd, ouders doodden hun kinderen. Dit boek is gebaseerd op dagboeken, brieven, verslagen en herinneringen, en gaat vooral over de ondergang van gewone mensen.

Mijn Oordeel
De zelfmoordgolf die Duitsland trof in de april en meidagen van 1945 is een tot de dag van vandaag verdrongen hoofdstuk in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. De beschrijving door Florian Huber komt erg dichtbij. Het voorbeeld van het stadje Demmin wordt gevolgd door individuele verhalen van verschillende mensen. Daardoor wordt het duidelijk waarom de Duitsers nog zo lang hebben gestreden: "De toekomst van Duitsland liep ten einde. Met die gedachte zetten de mensen de laatste stap in de ontkenning van de werkelijkheid die hen dreigde te verslinden. Na de val van Führer en rijk vreesden ze in een leegte weg te zinken. Het niets werd voelbaar. De gruwelverhalen over het Rode Leger hadden de angststemming verspreid dat de geallieerden het Duitse volk na hun overwinning zouden wegvagen. In het beste geval wachtte hen een leven van onderdrukking. Daar kwam nog het collectieve gevoel van zinloosheid bij van degenen die zich de waarden van het nationaalsocialisme twaalf jaar lang hadden eigen gemaakt. De morele, maatschappelijke en quasi-religieuze normen, die de volksgemeenschap hadden bepaald, verbrokkelden. Wie zich daarmee had geïdentificeerd, dreigde ten prooi te vallen aan het verval van de eigen identiteit. Velen geloofden dat ze zo'n einde en zo'n toekomst niet zouden kunnen overleven."

Gruwelijke Quote
"Niet alle inwoners van Demmin kropen echter weg onder de grond. Sommigen hadden besloten de inname van de stad en het einde van de wereld voor te zijn. Lothar Büchner, de zevenentwintigjarige Haupttrupführer van de Reichsarbeitsdienst, was al dood voor de Russische soldaten tot zijn huis in de Jahnstrasse konden doorstoten. Hij had zich opgehangen, net als zijn vrouw en haar zus, en zijn moeder en grootmoeder. Maar eerst had hij, of een van de vrouwen, het op zich moeten nemen om de driejarige Georg-Peter de strop om de hals te doen. Iets dergelijks gebeurde ook in het huis van de eenenzeventigjarige bedrijfsleider van de Allgemeine Ortskrankenkasse Bewersdorff, het plaatselijke kantoor van het ziekenfonds. Voor hij, zijn vrouw en volwassen dochter zich ophingen, stierven ook de twee kleinkinderen van twee en negen jaar op dezelfde wijze. De jonge echtgenote van de 1e luitenant van de Wehrmacht was alleen met haar kind van drie. Ergens haalde ze de moed vandaan om de strop om de hals van het jongetje te doen en hem daaraan op te hangen, voordat ze zichzelf ophing. Ook een oude politieman en zijn vrouw hebben zich in deze uren opgehangen. Net als de echtgenote van een opperwachtmeester van de politie; hun twee volwassen dochters hebben zich ook opgehangen. Alleen de vrouw en dochter van een herenboer in Demmin-Waldberg ten westen van de Peene en een meubelmaker van zevenenveertig jaar kozen voor een andere uitweg. Zij schoten zich door het hoofd."


Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel: Kind, versprich mir, dass du dich erschiesst
2016, 318 pagina's
ISBN 9789048829439

Tulpen voor Wilhelmina - Agnes Dessing

Verhaal
Zo rond de 1700 mensen ontvluchtten succesvol het door de Duitsers bezette Nederland naar Engeland, om zich daar aan te sluiten bij de Geallieerde Strijdkrachten. In 'Tulpen voor Wilhelmina' onderzoekt historica Agnes Dessing deze groep mensen, en allen, die niet slaagden in hun missie. Alle mogelijke aspecten zijn onderzocht: beweegredenen, voorbereiding, de verschillende routes (het overgrote deel ging via Spanje, een aantal via Zweden en het kleinste deel via de Noordzee), de ontvangst in Engeland (van verhoring tot ontvangst door Wilhelmina), en het beeld dat in de media door de verschillende perioden van de geschiedenis is blijven hangen.

Mijn Oordeel
Een grondige studie naar een groep mensen waarover het boek, de film en de musical 'Soldaat van Oranje' ook gaan. Dessing laat geen aspect onbesproken. Doordat ze veelvuldig citeert uit egodocumenten van Engelandvaarders is het boek leesbaar gebleven. Het is wel duidelijk een wetenschappelijk boek, gebaseerd op haar proefschrift. Het uiteindelijke doel van de meeste Engelandvaarders om ook daadwerkelijk te vechten tegen de Duitsers lijkt maar zeer beperkt gehaald te zijn, alhoewel de meesten wel werden ingezet in functies in de oorlogsindustrie.

Gruwelijke Quote
"Zo is het ook met de meeste andere, op zee verdwenen Engelandvaarders. In een heel enkel geval wordt een tipje van de sluier opgelicht, doordat de betrokkenen in staat waren een laatste levensteken aan hun familie te sturen. Dit gold voor een groep van vier Engelandvaarders, die slechts enkele dagen na Van Swaay, op 19 november, met een zeilbootje uit Vlaardingen vertrokken. Zij zwalkten dagenlang rond op de Noordzee en zijn waarschijnlijk door honger en dorst omgekomen. Hun laatste levensteken was een afscheidsbrief aan hun familie, die zij in een fles stopten en overboord gooiden. In januari 1942 werd deze fles gevonden door H.N. Paulsen, strandvoogd van het Duitste waddeneilandje Süderoog. Paulsen droeg de fles, met daarin een brief, foto's, enkele munten, een persoonsbewijs en een bibliotheekkaart, over aan de Duitste autoriteiten, maar maakte eerst een afschrift van de brief. Deze was afkomstig van de achttienjarige Chris van Blitterswijk en gericht aan zijn ouders in Rotterdam. 'Als ge deze brief ontvangt' schreef Van Blitterswijk, 'ben ik niet meer. Ik hoop dat ge mij vergeven hebt, dat ik Woensdag 19 November verdween. Ik ging in de hoop om Engeland te bereiken, maar sindsdien zwerven wij steeds op zee. [...] Wij leven van een klein stukje brood en 2 wijnglaasjes water per dag. Wij hebben al die tijd slechts 3 vliegtuigen gezien en voor de rest niets anders dan lucht, water en meeuwen...'. Nadat Paulsen de Duitse autoriteiten had geïnformeerd, werden in Rotterdam de vader en broer van Van Blitterswijk door de Sipo aan de hand gevoeld. Ook zijn vriendin Annie, die eveneens in de brief werd genoemd, werd aan een verhoor onderworpen. Niemand was echter op de hoogte geweest van de Engelandvaardersplannen van Chris. Door toedoen van Paulsen, die het afschrift na de oorlog opstuurde, hebben de ouders de afscheidsbrief van hun zoon uiteindelijk alsnog ontvangen"

Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel: Tulpen voor Wilhelmina
2004; 469 pagina's
ISBN 9789035126404

Ontsnapt uit Treblinka - Richard Glazar

Verhaal
Bijna een miljoen joden werden in de Tweede Wereldoorlog vermoord in het kamp Treblinka, dat alleen op vernietiging was gericht. Minder dan zeventig mensen overleefden het kamp. De meeste gedeporteerden werden onmiddelijk na aankomst vergast, slechts enkelen konden langer overleven omdat zij moesten helpen bij het werk dat de massavernietiging met zich meebracht. Richard Glazar was een van hen. Met enkele andere heldhaftige gevangenen namen hij en zijn vriend Karl Unger in augustus 1943 deel aan een opstand. Veruit het grootste deel van de groep die kon vluchten werd alsnog opgepakt en vermoord, maar Glazar en Unger ontkwamen. In dit boek vertelt Glazar het verhaal van zijn deportatie, de gruwelijke werkelijkheid van het kamp, de beraming van de opstand, zijn vlucht en zijn jaren van overleving in Duitsland tot het einde van de oorlog.

Mijn Oordeel
Het verhaal van Glazar is indrukwekkend. Een gewone jongen, van in de twintig, komt via Theresienstadt in Treblinka, wordt uit de rij gehaald naar de gaskamers, en aan het werk gezet. Wat mij vooral trof waren de momenten dat hij en zijn vriend Karl in de periode erna, als Czech tewerkgesteld in Mannheim, Duitsers ontmoeten en ze in hun gedachten terugdenken over de gebeurtenissen in het kamp. Dan zie je de woede opvlammen in hun geest. Op een bepaald moment, na afloop van de oorlog, worden ze bezocht door hun voormalige bedrijfsleider. Hij wil zich vrijpleiten van enige schuld, en beweert dat hij altijd wist dat ze joods waren. "Ik kijk bij Karel over de schouder die dat papier al in zijn hand heeft. 'Meneer..., voormalig betriebsleiter van de smederij, wist wie we in het echt waren - wist van onze afkomst - hij heeft ons echter niet verraden en door te zwijgen heeft hij ons bewust en met gevaar voor eigen leven geholpen.' 'En dat moeten we dus voor u tekenen, nu meteen. Waarom nu pas, waarom hebt u het niet eerder gevraagd, ooit, toen er gevaar dreigde?' 'Wat zouden jullie daarmee opgeschoten zijn? Het was immers beter om jullie met rust te laten, uit het zicht te houden. Als ik aan onze kerels had verklapt wie jullie waren', en hij zwijgt even en zet zijn bril op zijn neus, 'en dat jullie hen om de tuin leidden, wat denken jullie dat ze dan met jullie gedaan hadden? Die hätten euch glatt in den Ofen geworfen!' In het vuur - glatt - Karel en ik staan op van de tafel, terwijl de betriebsleiter al terugdeinzend van de tafel achter zijn brilletje alsmaar kleiner en kleiner wordt. Verdorie, waarom is hij ook zo'n onderdeurtje? 'Luister, en wat denkt u dat er met u een paar maanden later zou zijn gebeurd?' 'Jongens, mijn Duits is daar niet genoeg voor, maar zeg tegen hem dat ik, Heinrich Toman, dan misschien speciaal voor hem een van de ovens opnieuw opgestookt zou hebben, met Tonda Falta bijvoorbeeld, en misschien had ik hem eerst nog even met de kranich heen en weer laten zwiepen...' 'Luister, als u zegt glatt - net zo makkelijk de oven in, het vuur in. Hebt u wel eens gezien hoe een mens fikt? Hoe die wordt verbrand?' Karel stapt naar dezelfde kant van de tafel als de kleine brillemans. 'Nee, nee, dat niet,' zegt het mannetje en hij richt zich enigszins op alsof hij zich afzet, 'maar mijn kameraden wel in de Fins-Russische Oorlog - in Finland - een heel gezin, man, vrouw, kinderen - in de woonkamer - met hun tong aan de tafel vastgespijkerd. Het spijt me dat ons gesprek deze wending heeft genomen. Denk u nog eens over alles na.'

Gruwelijke Quote
"Eerst moeten de doden en de mensen die slecht ter been zijn uit elke wagon worden gehaald en op het perron gelegd. Ik trek mijn pet over mijn oren en storm de eerste wagon binnen. Ik pak twee benen, probeer te trekken, maar het lukt niet. Nu pas zie ik in die wirwar dat het lichaam waar die twee benen bij horen nog onder andere lichamen ligt. Ik pak twee vrouwenbenen. De grove kousen knisperen onder mijn handen, ze moeten doorweekt zijn geweest. Opnieuw de wagon in. Nu ligt een dode met een doorgesneden keel bovenop, het gekantelde hoofd ligt ergens achter in de nek. Dat is het werk van die Oekraïense jongens in de getto's. Ik pak liever de losse arm van een ander, maar laat die weer los. Als ik er harder aan zou trekken, voel ik, zal die breken. Dan toch maar die met een doorgesneden keel. Boelitz is juist bij de deur gaan staan, met een militaire bontmuts op in plaats van zijn gewone muts kijkt hij naar binnen. 
De wagons zijn leeggehaald. Nu snel dekens pakken om daarin de doden van het perron naar het lazaret af te voeren. Karel Goldberger, David Brat, Lubling en ik dragen met z'n vieren één deken - ieder van ons houdt een punt vast. Zie je wel, nu ze hier liggen, netjes naast elkaar over het hele perron, met de benen naar de barakwand en het hoofd naar de wagons, is het niet zo erg meer. Het zijn stukken, dus je pakt ze ook als stukken op; zodra je ze een voor een gaat bekijken, ga je eraan onderdoor. Nee, niet kijken kan helemaal niet - die verstarde ogen, mijn blik blijft er steevast aan haken, ik kan er niet zomaar langslopen, telkens trap ik in de val, overal ogen, griezelig starend, en ze worden steeds groter, ze nemen al het hele voorhoofd in beslag, het hele gezicht, kinnen steken er direct onderuit... Wacht, zo gaat het niet - kijk dan maar, kijk ernaar als het iets buitengewoon interessants is, alsof je alles gaat onderzoeken, een voor een - hoeveel soorten dood bestaan er eigenlijk? - mooi wasgeel, uitgemergeld rammelend, opgezwollen en ongelooflijk zwaar, met purperzwarte kringetjes van schoten en met allerlei vlekken van messteken - wat boeiend allemaal, boeiend, uiterste boeiend...
Voor de zoveelste keer hol ik met mijn vrachtje naar het lazaret en terug naar het perron. Nu ligt een oude man enkel in een lang hemd voor het grijpen - hij is vel over been met enorme witte vlekken. Mijn vingers passen om zijn enkels. Terwijl we hem optillen, beweegt iets, half onder hem, half onder de bagage. Een vrouw, van middelbare leeftijd wellicht, gaat moeizaam zitten. Loshangend stijf geworden haar, het gezicht onder de vegen en korsten, maar de uitdrukking in haar ogen slaat alles...
'Die is geschift...' zegt Lubling hees op gedempte toon.
We tillen de deken met de dode op - hij is vederlicht - waarop de vrouw weer achterovervalt, haar benen nog bedolven onder de pakken en ransels.
Beneden klinkt de donderende stem van kapo Rakowski: 'Schneller mit den toiten, immer schnelléér, immer weiter...' Hier ligt een potje met wat reuzel, een paar mannen met dekens draven voorbij, en in het gewoel is het potje al verdwenen. 
We komen het lazaret in gerend, de oude man in zijn hemd vliegt in een grote boog de kuil in, boven op de brandstapel, en hij verdwijnt in de vlammen die in de ijzige lucht groen en paars kleuren. Boven op de wal, die als kristal glinstert, stampt een wachmann in hoge laarzen en een bruine, enkellang, harige bontmantel. Wanneer we ons omdraaien, jonassen anderen al hun last in de deken: 'Eén - twee - hup!' Een lijk met lang haar schiet door de lucht: het is de vrouw van het perron. David Brat zet een stap naar voren, in zijn rechterhand houdt hij nog steeds de punt van de deken vast, zijn linkerhand strekt hij naar voren en zijn uitstekende voortanden worden nog verder ontbloot, woest: 'Nee, ze is niet...' Een vreselijk gekrijs doorklieft het kabaal, beneden in het vuur komt iets overeind. 'Was schreits und lauerts ihr da herum, 'raus mit euch!' Miete heeft zich abrupt omgedraaid en wijst op ons, hij staat wijdbeens, zijn muts nog verder in de nek dan gewoonlijk, het wittige gezicht is nu rood geworden en lijkt wel gekookt, maar zijn ogen staan nog altijd glazig. Mentz verschijnt in het lazaret en met hem weer vier anderen met een deken. We stormen naar buiten, binnen valt een schot, en nog een... Hij heeft haar toch nog een kogel gegeven, denk ik. Ik draai me om - er komen nu drie man met een deken naar buiten...
'Wat is er gebeurd?'
'Jakub - hij gleed uit over het zand naar beneden en is er met een kogel onder gehouden...'
Opnieuw gekrijs en gesteun van een vrouw uit een passerende deken, met rondom de nodige drukte: 'Ze heeft barensweeën, ze is aan het bevallen...'"

Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel: Treblinka, slovo jak z detske rikanky
1994, 363 pagina's
ISBN 9789045030012

Review: The Wehrmacht: History, Myth, Reality

The Wehrmacht: History, Myth, Reality by Wolfram Wette
My rating: 5 of 5 stars

Because of the Cold War, the Americans wanted to understand their Sovjet foe, and asked German generals to publish their war memoirs. In doing so, they provided unlimited access to German war documentation - far before official historians could get the same access. That enabled these generals, their leader being Halder, the former chief of the German army, to rewrite the legend of the Wehrmacht into an army that only fought bravely, without being involved in the murder of the Jews and other war crimes. They could even have certain documents dissappear, like the involvement of the famous sixth army with the murder of 33,000 Jews in Babi Yar, near Kiev, Ukraine.

View all my reviews

The Wehrmacht - History, Myth, Reality - Wolfram Wette

Verhaal
Wolfram Wette start met het beeld dat de Duitsers hebben in de 19e en begin 20e eeuw van de Russen. Vervolgens beschrijft hij hoe het opperbevel van het Duitse leger antisemitisme toelaat - en al voor de machtsovername van Adolf Hitler. De beschrijving van de rol van het Duitse leger in de vernietiging van de Joden in het Oosten volgt daarna, en vervolgens het meest bijzondere: hoe de legende van de 'schone handen' van het Duitse Leger wordt gegrond in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Een aantal gebeurtenissen wordt door Wette in detail beschreven: de moord op honderden joden in Kaunas, Litouwen; de kindermoord van Augustus 1941 in Belaya Tserkov, en natuurlijk de moord op 33,000 joden in Babi Yar, Kiev.

Mijn Oordeel
Dit boek is huiveringwekkend. Enerzijds door de gruwelijke feiten die worden belicht, maar ook door het ontstellende succes van de legende over de Wehrmacht zoals die na de oorlog is gevestigd. Het is duidelijk dat de Koude Oorlog geen ruimte liet voor gerechtigheid, in ieder geval in de WDR. Wette zijn beschrijving is goed wetenschappelijk onderbouwd zonder saai te worden. De rol die door de Amerikanen aan de Duitse generaals, waaronder Halder is gegeven, om de oorlogsgeschiedenis te schrijven, en daarmee een beter begrip van de Sovjet tegenstander te krijgen, en ze daarmee de kans te geven belastende documenten te laten verdwijnen, is bijna ongelooflijk.

Gruwelijke Quote
"One German participant, Kurt Werner, reported:
The terrain was sandy. The ravine was about 10 meters deep and 400 meters long, about 80 meters wide at the top and 10 meters wide at the bottom. Immediately after arriving at the execution site I had to climb down into this gully with my fellow soldiers. It didn't take long before the first Jews were led down to the sides of the ravine to us. They had to lie down with their faces to the ground. In the gully there were three groups of soldiers with roughly twelve men in all. New groups of Jews were being sent down constantly. The new arrivals had to lie down on top of the corpses of the Jews who had just been shot. The soldiers stood behind them and killed them with shots to the base of the skull. I still remember today the horror that struck the Jews when they reached the edge of the ravine and got their first sight of the bodies below. Many of them started screaming with fright. You can't imagine what strong nerves it took to go on with that filthy job down there... The whole process must have lasted until about five or six o'clock at night."

Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel: Die Wehrmacht - Feindbilder, Vernichtungskrieg, Legenden
2006; 372 pagina's
ISBN 9780674025776

The Wehrmacht - History, Myth, Reality - Wolfram Wette

Verhaal
Wolfram Wette start met het beeld dat de Duitsers hebben in de 19e en begin 20e eeuw van de Russen. Vervolgens beschrijft hij hoe het opperbevel van het Duitse leger antisemitisme toelaat - en al voor de machtsovername van Adolf Hitler. De beschrijving van de rol van het Duitse leger in de vernietiging van de Joden in het Oosten volgt daarna, en vervolgens het meest bijzondere: hoe de legende van de 'schone handen' van het Duitse Leger wordt gegrond in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Een aantal gebeurtenissen wordt door Wette in detail beschreven: de moord op honderden joden in Kaunas, Litouwen; de kindermoord van Augustus 1941 in Belaya Tserkov, en natuurlijk de moord op 33,000 joden in Babi Yar, Kiev.

Mijn Oordeel
Dit boek is huiveringwekkend. Enerzijds door de gruwelijke feiten die worden belicht, maar ook door het ontstellende succes van de legende over de Wehrmacht zoals die na de oorlog is gevestigd. Het is duidelijk dat de Koude Oorlog geen ruimte liet voor gerechtigheid, in ieder geval in de WDR. Wette zijn beschrijving is goed wetenschappelijk onderbouwd zonder saai te worden. De rol die door de Amerikanen aan de Duitse generaals, waaronder Halder is gegeven, om de oorlogsgeschiedenis te schrijven, en daarmee een beter begrip van de Sovjet tegenstander te krijgen, en ze daarmee de kans te geven belastende documenten te laten verdwijnen, is bijna ongelooflijk.

Gruwelijke Quote
"One German participant, Kurt Werner, reported:
The terrain was sandy. The ravine was about 10 meters deep and 400 meters long, about 80 meters wide at the top and 10 meters wide at the bottom. Immediately after arriving at the execution site I had to climb down into this gully with my fellow soldiers. It didn't take long before the first Jews were led down to the sides of the ravine to us. They had to lie down with their faces to the ground. In the gully there were three groups of soldiers with roughly twelve men in all. New groups of Jews were being sent down constantly. The new arrivals had to lie down on top of the corpses of the Jews who had just been shot. The soldiers stood behind them and killed them with shots to the base of the skull. I still remember today the horror that struck the Jews when they reached the edge of the ravine and got their first sight of the bodies below. Many of them started screaming with fright. You can't imagine what strong nerves it took to go on with that filthy job down there... The whole process must have lasted until about five or six o'clock at night."

Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel: Die Wehrmacht - Feindbilder, Vernichtungskrieg, Legenden
2006; 372 pagina's
ISBN 9780674025776

Review: Hundred Days: The End of the Great War

Hundred Days: The End of the Great War by Nick Lloyd
My rating: 4 of 5 stars

Lloyd takes the military course of events as the backbone for this piece of scientific research, and combines it with the political events towards the Armistice. He quotes from soldiers' journals to paint a personal picture of warfare. The devastating effects of the Spanish Flu on both sides are clearly described.

I very much appreciated the new and succesful tactic used for the Battle of Amiens. His book is a thorough yet readeable account of the heave battles that led to the final breaktrough of the Hindenburg Line and finally the Armistice.

Hundred Days: The End of the Great War



View all my reviews

Hundred Days - The End of the Great War - Nick Lloyd

Verhaal
In 'Hundred Days' onderzoekt academicus Nick Lloyd de laatste honderd dagen van de Eerste Wereldoorlog aan het Westelijke Front. Na het Duitse lente offensief in maart 1918 zijn de Duitse linies verzwakt. Daar maken de geallieerden gebruik van en dringen de Duitsers terug van de Marne. Dat is waar het boek begint - de terugtrekking van de Marne door de Duitsers en dan de aanval door de geallieerden bij Amiens of 8 augustus 1918, wat een verpletterend succes is. Deze wordt gevolgd door de aanval op de Siegfried Line bij Saint-Quentin (ook wel Hindenburg linie genoemd) en die bij het Canal du Nord op 27 september. Vervolgens wordt de inzet van de Amerikanen bij de Saint-Mihiel salient beschreven, gevolgd door de slag om de Meuse-Argonne op 26 september door die zelfde Amerikanen, en waar de latere generaal Patton als kolonel de 'First Provisional Tank Brigade' aanvoert. De slag om de Meuse-Argonne was belangrijk omdat hiermee de aanvoerlijnen van de Duitsers in gevaar gebracht konden worden. Uiteindelijk breekt het Tweede Engelse Leger onder Plumer ook door bij Ieper, in de vierde slag om Ieper, op 28 september. In oktober wordt op alle plaatsen de Hindenburg / Siegfried Linie doorbroken. Dat was het moment dat Ludendorff eindelijk het signaal gaf aan Paul von Hintze, Secretary of State, dat de oorlog verloren was en er een wapenstilstand moest komen.

Mijn Oordeel
Lloyd neemt de militaire gebeurtenissen als rode draad voor zijn boek, en combineert deze met de politieke opbouw in Duitsland naar de wapenstilstand. Hij citeert veel uit dagboeken en verslagen van soldaten om zo een beeld te schetsen van de strijd op de grond. Ook beschrijft hij de grote invloed van de Spaanse Griep. Ik vond zijn inleiding zeer interessant waarin hij uiteenzet met welke tactiek de slag om Amiens is ingezet: het element van verrassing (geen inleidend bombardement meer); tanks die eerst alle mitrailleur posten vermorzelen (dat kon bij Amiens omdat er weinig bunkers waren), gevolgd door de infanterie. Verder werd er een misleidingscampagne gestart. De artillerie werd ingezet om Duitse batterijen te vernietigen, na de start van het offensief. Interessant is ook dat in 1918 de geallieerden een manier hadden gevonden om de accuraatheid van een batterij te bepalen voordat de batterij in een offensief in actie kwam. Dat voorkwam het 'inschieten' en daarmee het verliezen van de verrassing. Het is duidelijk dat de laatste honderd dagen nog zeer zwaar geweest zijn voor beide kanten - ondanks het succes van Amiens volgden er nog een aantal zware slagen tegen een vijand waarvan de ruggengraat van het Duitse Leger niet bereid was om op te geven. 

Gruwelijke Quote
"But not all Germans were like this. Indeed, as every soldier knew, for every grouup of cowed, shivering soldiers, there were others in the German Army who would not give in; those who were disputing their progress every day, inch by inch: the spine of the German defense, her machine-gunners. These men were both feared and respected. 'The gunners were brave men,' wrote T.H. Holmes, a Private with 56th (London) Division, 'because firing the gun meant revealing the position of it, and up would come a tank and invariably shoot the post to pieces, and then trample it flat. I saw a ghastly mass of crushed heads and limbs tangled up with twisted iron. They said some of these machine-gunners were chained to their wapons."

Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel: Hundred Days - the End of the Great War
2013; 350 pagina's
ISBN 9780241953815

Review: The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914

The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914 by Christopher Clark
My rating: 5 of 5 stars

The book provides a very good overview of the events leading to the start of World War One, starting with the gruesome murder of King Alexandar and his wife in 1903. Clark uses a factual way of describing the various actions of players in each of the countries that went to war in 1914. He does not just describe the actions of a 'state', he explains the motives and characters of those individuals and the way they succeeded in influencing the affairs of their country.

I usually rate book for their degree of gruesome facts. In this book, the description of the murder in 1903 is the most gruesome part of the book; ie it received one out of five stars at my blog http://boekenoveroorlog.blogspot.nl/

View all my reviews

Slaap wandelaars - Christopher Clark

Verhaal
In Slaapwandelaars vertelt Christopher Clark over de gebeurtenissen vanaf 1890 naar de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog. Hij geeft veel aandacht aan Servië, haar relatie met Oostenrijk-Hongarije, en de relatie van de laatste met de andere grote mogendheden van het oude Europe: het Ottomaanse Rijk; Rusland; Duitsland, Frankrijk en Groot Brittanië. Hij schetst een beeld van zowel de politiek als de spelers in die politiek.

Mijn Oordeel
Een zeer grondig uitgezochte geschiedenis van de oorzaken van de Eerste Wereldoorlog. Fascinerend hoe de geopolitieke overwegingen en oud zeer van Frankrijk richting Duitsland als gevolg van de oorlog van 1870 Frankrijk doen bewegen richting Rusland; en rancuneuze mannen ervoor zorgden dat de druk op de ketel bleef staan totdat de ontwikkelingen hun eigen beloop namen. De angst van Groot Brittanië dat de economische macht van het nieuwe Duitsland haar zou bedreigen zorgde uiteindelijk voor de stellingname tegen Duitsland, en daarmee haar intrede op het oorlogstoneel. Voor Rusland was de toegang tot de Middellandse Zee via de Bosporus cruciaal, en ze deed er alles aan om haar positie op de Balkan te behouden, vandaar haar bondgenootschap met Servië.

Gruwelijke Quote
"Toen ze bij de koninklijke slaapkamers terugkeerden voor een tweede onderzoek, vonden de samenzweerders eindelijk een verborgen ingang achter het gordijn. Toen een van de aanvallers voorstelde de wand met een bijl open te hakken, besefte Petrovic dat het spel uit was en stemde ermee in de koning te vragen naar buiten te komen. Van achter de panelen informeerde de koning wie hem riep, waarop zijn adjudant antwoordde: 'Ik ben het, uw Lazar: open de deur voor uw officieren!' De koning antwoordde: 'Kan ik vertrouwen op hun officierseed?' De samenzweerders antwoordden bevestigend. Volgens een van de verslagen kwam de vlezige, bebrilde koning, die er in zijn rode zijden overhemd potsierlijk uitzag, tevoorschijn met zijn armen om de koningin. Het paar werd doorzeefd door een regen van kogels die van dichtbij werden afgevuurd. Petrovic, die een verborgen revolver trok in een laatste wanhopige poging zijn meester te beschermen (zo werd later althans beweerd) werd eveneens doodgeschoten. Een orgie van willekeurig geweld volgde. De lijken werden doorstoken met zwaarden, opengereten met een bajonet tot de ingewanden naar buiten kwamen en met een bijl bewerkt tot ze onherkenbaar verminkt waren, volgens de latere getuigenis van de getraumatiseerde Italiaanse barbier van de koning, die werd geroepen om de lijken op te halen en aan te kleden voor de begrafenis. Het lichaam van de koningin werd op de balustrade van het slaapkamervenster gehesen en daarna, vrijwel naakt en plakkerig van het geronnen bloed, over de rand in de tuin gekiept. Toen de moordenaars hetzelfde probeerden te doen met Alexandar, zo werd beweerd, zou een van zijn handen zich om de balustrade hebben gesloten, waarna een officier zijn sabel zou hebben gepakt om de vuist door te hakken zodra het lijk met de losse, afgehakte vingers naar beneden stortte. Tegen de tijd dat de moordenaars zich in de tuin hadden verzameld om te roken en de resultaten van hun werk in ogenschouw te nemen, was het gaan regenen."

Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel: The Sleepwalkers
2012; 749 pagina's
ISBN 9789085425380

Review: The Tragedy of Liberation: A History of the Chinese Revolution 1945-1957

The Tragedy of Liberation: A History of the Chinese Revolution 1945-1957 by Frank Dikötter
My rating: 5 of 5 stars



View all my reviews

Dokter in Arnhem - Stuart Mawson

Het Verhaal
Stuart Mawson was arts in London en voelde zich ergens wel verplicht om zich aan te melden bij de parachutisten. Meer als plicht vanwege zijn ziekenhuis, dan uit enthousiasme. Hij wordt gedropt bij Arnhem, richt een verbandpost in bij de hoge weg, raakt zijn eigen groep kwijt, en wordt dan toegevoegd aan Schoonoord, dat wordt ingericht als ziekenhuis. Als de parameter wordt overlopen, gaat zijn plan om te ontsnappen niet door omdat hij wordt herkend door een Duitse arts, en gaat hij mee met de Duitsers.

Mijn Oordeel
Een gemakkelijk leesbaar boek, maar ook een boek dat afstandelijk blijft. Mawson is zelf niet echt bevlogen. Als hij op een bepaald moment staat te praten met een Duitse arts, reageert zijn Nederlands 'zuster' daar erg heftig op, en wordt het duidelijk dat hij weinig heeft meegekregen van het leven onder de Duitsers. Echt begrip krijgt hij daar niet voor. Ondanks dat er hard wordt gevochten bij Arnhem, zit Mawson altijd in de tweede lijn, en is dus niet zelf betrokken in de strijd.

Gruwelijke Quote
"Terwijl ik aan het werk was, dwaalden mijn gedachten terug naar de opvangpost in de schuur en wat ik daar had meegemaakt met Dwyer, Adams en de Nederlandse verpleegster. Ik realiseerde me dat ik hen, met uitzondering van de verpleegster, nauwelijks nog had gezien en besloot ze later die dag op te zoeken om te informeren hoe het hen was vergaan. De verpleegster was op dat moment bezig met het verzorgen van de ernstig gewonden in een van de grote zalen op de begane grond. Hier, waar de indeling van het gebouw de meeste rust en bescherming bood, werden de ware gevechten geleverd om de levens te redden van mannen met vreselijke verwondingen en afschuwelijke verminkingen; mannen met diepe wonden in hoofd, borst of buik; mannen van wie het gezicht was weggeschoten; mannen van wie armen of benen waren weggeblazen. Deze patienten waren zelden bij bewustzijn en alle aanwezige medische kennis moest worden ingezet in de strijd tegen bloedverlies, wondrot, koorts, delirium, wegebbende lichaamskracht en geestelijke depressies. Mannen die nog maar zo kortgeleden blaakten van energie en gezondheid, lagen daar nu te kreunen en te zweten en te vechten voor hun leven. Sommigen waren te verzwakt om de reddingslijnen te grijpen die hen toegeworpen werden en zonken steeds dieper weg, terwijl de priester naast hen knielde om het heengaan te verzachten met gebeden en liefde."

Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel: Arnhem Doctor
1981; 223 pagina's
ISBN 9789045312194

Van het Westelijk Front geen nieuws - Erich Maria Remarque

Verhaal
In een van de meest beroemde oorlogsromans van de Eerste Wereldoorlog beschrijft Paul Baumer zijn belevenissen aan het Westelijke Front. Als groepje van 19 jarigen zijn ze door hun schoolmeester enthousiast gemaakt voor de oorlog. Stanislaus Katczinsky "kat" is het hoofd van de ploeg en meester in het bij elkaar scharrelen van noodzakelijkheden zoals onderdak en eten. Remarque beschrijft hoe de jongens hun onschuld verliezen in de gruwelijkheden van de oorlog - iets dat pijnlijk duidelijk wordt bij een bezoek van Paul aan zijn moeder. Gedurende het verhaal sneuvelen al zijn kameraden - tot hij uiteindelijk alleen over is.

Mijn Oordeel
Dit is met recht een van de beste boeken over de Eerste Wereldoorlog. Er zijn in de loop van de tijd, sinds 1929 meer dan 10 miljoen boeken van verkocht. De afwisseling tussen de verschrikkingen van de loopgraven met de perioden van verveling, gecombineerd met de invloed hiervan op een stel jonge jongens, is zeer indrukwekkend.

Gruwelijke Quote
"In plaats van naar Rusland gaan we terug naar het front. Onderweg komen we door het armzalig restant van een bos, nu een uitgestrekt terrein met versplinterde stammen en omgeploegde aarde. Op sommige plekken zijn vreselijke gaten geslagen. 'Allemachtig, hier is het raak geweest,' zeg ik tegen Kat. 'Mijnenwerpers,' antwoordt hij en wijst omhoog. In de takken hangen lijken. Een naakte soldaat zit tussen een paar takken geklemd, hij heeft zijn helm nog op zijn hoofd, verder heeft hij niets meer aan. Alleen de helft van hem hangt daarboven, een bovenlijf zonder benen. 'Wat is daar gebeurd? vraag ik. 'Die hebben ze uit zijn broek geblazen,' bromt Tjaden. Kat zegt:'Dat is zo gek, dat hebben we nu al een paar keer gezien. Als zo'n mijn ontploft, word je inderdaad letterlijk uit je kleren geblazen. Dat komt door de luchtdruk'. Ik kijk verder. Het is echt zo. Hier hangen flarden van een uniform en ergens anders plakt een bloederige pap van wat eens menselijke ledematen waren. Daarginds ligt een lichaam met aan een been nog een stuk onderbroek en om de nek nog de kraag van een tuniek. Verder is het naakt, resten kledij hangen in de boom verspreid. Beide armen ontbreken, alsof ze door een reus van de romp zijn gerukt. Een ervan ontdek ik twintig passen verder tussen de struiken. De dode ligt met zijn gezicht naar de grond. Op de plaats waar zijn armen zaten is de aarde donker van het bloed. Onder zijn voeten zijn de bladeren weggeschoven, waar de man in zijn doodsstrijd nog met zijn benen heeft getrappeld. 'Geen lolletje, Kat,' zeg ik. 'Een granaatscherf in je buik ook niet,' antwoordt hij schouderophalend. 'Niet sentimenteel worden, jongens,' vindt Tjaden. Het kan nog niet lang geleden gebeurd zijn, het bloed is nog vers. Aangezien alle mannen die we vinden dood zijn, laten we ons niet ophouden en sjouwen gewoon door. We zullen het wel melden bij de volgende hospitaalpost. Het is per slot van rekening niet onze taak die brancardkoelies het werk uit handen te nemen."

Verschrikkelijkheid


Praktisch
Oorspronkelijke Titel: Im Westen Nicht Neues
1929; 203 pagina's
ISBN 9061318971